ErKen erGenLik

Erken ergenlik

Son yıllarda ergenlik yaşının 9?a düştüğü söyleniyor. Bu artışın altında yatan faktörler nelerdir?
2000 yılının başından beri ergenlik yaşının düştüğünü bir çok hastada gözlemledik. Aslında bu trend son 20-30 yılda gelişti, ancak ülkemizdeki vaka sayısındaki artış son yıllarda en üst düzeye ulaştı. Ergenlik normalde kızlarda 8-13, erkeklerde 9-14 yaşları arasında başlar. Bu alt sınırlar ergenliğin ilk belirtilerinin açığa çıkma yaşlarıdır. Örneğin kızlarda meme başının büyümesi gibi. Ergenliğin tamamlanması 2 ile 6 yıl arasındaki süreyi kapsayabilir. Bu süreç aileden aileye ve çocuktan çocuğa değişir. Kısacası ergenlik ortalama 5 yıl sürer. Erken puberte çok önemli hastalıkların habercisi olabilir. Erken puberteye sebep olan en sık tıbbi nedenler :

Beyin tümörleri,

Yumurtalıklarda veya böbrek üstü bezinde gelişen hormon salgılayan tümörlerdir.

Beyin tümörleri hipofiz bezi dediğimiz beynin alt ucundaki bezi harekete geçirip ergenliği başlatabilir. Erkek çocuklarının testislerinden, kız çocuklarının yumurtalıklarından gelişen hormon salgılayan tümörler puberteyi erken başlatan nedenler arasındadır. Konjenital adrenal hiperplazi dediğimiz sendromda böbrek üstü bezinde hormon sentezi ile görevli enzimlerde genetik bir defekt vardır. Bu durum annesi babası akraba evliliği yapan çocuklarda sık görülür ve erken ergenliğe girişe neden olur. Böbrek üstü bezinde tümör veya ur gelişimi de erken ergenliğe girişi tetikleyebilir. Bu hastalıkların teşhisi bir pediatrik endokrinoloji uzmanının muayenesi ve kanda cinsel hormonların düzeyinin laboratuarda ölçümü ile konulur. Ancak bu tür tetikleyici tümörler sık değildir ve erken ergenliğe giren birçok çocukta tam bir neden tespit edilemez. Prematüre bebekler ve doğum kilosu normalden anlamlı olarak düşük olan bebekler erken ergenliğe giriş için risk altındadırlar. Çocukluk döneminde fazla kilo alan çocukların böbrek üstü bezi aşırı faaliyete geçer ve koltuk altı kıllaşmasını başlatır. Böbrek üstü bezi hipofiz bezini etkileyerek kızlarda overlerin erkeklerde testislerin çalışmasını başlatır. Bu durum erken ergenliğe girilmesine neden olur. Bir bebek doğuştan kilolu ise ve erken çocukluk çağını kilolu geçiriyorsa ileride bir ergenlik sorunu çıkma ihtimali fazla değildir. Ancak zayıf bir çocuğun hızlı ve kısa sürede kilo alması erken ergenliği başlatabilir.

Bazı erken ergenlik vakaları genetik faktörlere bağlıdır. Geçmiş yıllara oranla çocuk beslenmesinin değişmesi, proteinli gıda tüketiminin artması ve tüm dünyada sosyoekonomik olarak zenginleşme, ergenlik yaşını düşürmüştür. Bu konu ile ilgili en dramatik örnek Japon genç kızlara aittir. Japonya?da 1955 yılında kızlar 16 yaşında ergenliğe giriyordu. 1995 yılında Japonya?da ergenlik yaşı 12?ye düşmüştür. 1955 yılında ortalama bir Japon vatandaşı yılda sadece 5 kg süt tüketirken, 1995 yılında 60 kg tüketmiştir. 1955 ve 1995 yılları karşılaştırıldığında Japon kızların kilosu 11 kg artmış, boyları 12 cm uzamıştır. Çocuklar ve gençler tüm dünyada eskisinden daha uzun boylu ve daha obez yetişiyorlar. Bu da ergenliğin erken başlamasına sebep oluyor. Ergenliğe girmenin biyolojik alt sınırı 9 yaştır. 9 yaşında veya daha önce ergenlik belirtilerini gösteren çocuklar endokrinoloji uzmanları tarafından tetkik edilmelidirler. Ancak ergenlik yaşının düşmesini tamamen çocukların iyi beslenmesine bağlayamayız. Çevresel faktörler, yani yediğimiz yemekte, yaşadığımız ortamda, kullandığımız eşyada vs bulunan hormon sistemini bozucu (İngilizce tabiri ile endocrine-distrupting chemicals) maddeler de erken ergenliğe girişten sorumludurlar.

Çocukların erken yaşta ergenliğe girmesinde hormonlu besinlerin etkisi var mı? Buna karşı nasıl bir önlem almalı?
Endocrine-distrupting chemicals grubuna giren kimyasallar ve hormonlar erken ergenliği tetikleyebilirler. Endocrine-disrupting chemicals yani hormon sistemini bozucu kimyasallar hormonlu gıdaları, tarım ilaçlarını, DDT?yi ve plastik sanayinde kullanılan ürünleri kapsar. Hormonlu gıdalar insan sağlığını tehdit eden çağımızın gizli vebasıdır. Bu gıdalardaki hormon oranı aslında çok düşüktür. Bu yüzden normal kan verilen laboratuarlarda bu gıdaların hormon düzeyi ölçülemez. Ancak ileri derecede donanımlı ve kendini bu işe adamış uzman laboratuarlar bu ölçümleri yapabilirler. Hormonlu gıdalardaki hormon oranı çok düşük olduğundan on-yirmi defa yemek ile hiç bir sorun çıkmaz. Ancak bu gıdaların yıllar boyu tüketilmesi ile düşük düzeydeki hormon zamanla vücutta birikir. Vücudun neresinde birikir? Cevap: Tabii ki yağ dokusunda. Bu yüzden fazla kilolu çocuklar hormonlu gıdalardan daha fazla etkilenirler. Özellikle tavuk eti, kırmızı et, süt, süt ürünleri, çilek, domates gibi ürünler zan altındadırlar. Hormonlu gıdaları analiz eden uzman laboratuarlarımız olmadığından olayın ispatı günlük hayatımızda imkansızdır. Estrogen maddesi etlerdeki yağ oranını, etin yumuşaklığını ve etin hacmini arttırır. Et - tavuk yetiştirme çiftliklerinde ekonomik karlılığı arttırmak için hormonlar kullanılmaktadırlar. Ancak kullanılan bu hormonların ve özellikle estrogen türevlerinin uzun vadede çocuklar üzerine olumsuz etkisi vardır. Bu tip hormonlar erkek çocuklarında memelerde büyüme dediğimiz jinekomasti sorununa neden olurlar. Kız çocuklarında ise memelerde gelişme, kilo artışı, hızlı boy uzaması, irilik, erken adet görülmesi sorunlarına yol açarlar. Hormonlu gıdalara bireysel önlem almak zor bir işlemdir. Bu konu Tarım Bakanlığı nezdinde yönetmelikler, denetleme ve kurallara uymayanların cezalandırılması ve toplum önünde sergilenmesi ile çözülür. Bireysel alınacak önlem organik süt, organik yiyecek tüketmek, et açısından güvenilir olmayan yerlerden alışveriş yapmamaktır.